Alışveriş Bağımlılığı
Alışveriş Bağımlılığı
Olağan koşullarda, alışveriş yapma, bir ihtiyacın giderilmesini amaçlamaktadır. Bu bağlamda, satın alacağımız “şey” hakkında araştırma yapar, fiyatı ve koşulları bizim için uygunsa alışverişimizi gerçekleştiririz.
Son dönemlerde görmeye alışık olduğunuz üzere, alışveriş birçoğumuz için keyifli vakit geçirme aracı, boş zaman değerlendirme aktivitesi, sosyalleşme vesilesi ve hatta bir tutku haline gelmiştir. Söz konusu çevrimiçi alışveriş olduğunda, işler daha karmaşık hale gelmektedir. Kişi, dilediği zaman, tek bir tuşa basarak alışveriş yapabilmekte, bunun sonuçları hakkında düşünmeye pek de fırsat bulamamaktadır.
Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi, alışveriş bağımlılığının gelişiminde de ödül mekanizması önemli bir yer işgal etmektedir. Ödüle en hızlı şekilde ulaşmak hedeflenmekte, salınan dopamin sayesinde hem heyecan hem de doyum yaşanmaktadır.
Alışveriş bağımlılığında, stres verici yaşam olaylarından kaçma/ kaçınma, alışveriş eyleminin gerçekleştirilmesinin önemli bir gerekçesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Alışveriş, kişinin içinde bulunduğu gerginliği geçici bir süre için azaltmakta, sonrasında ise suçluluk ve pişmanlık duygularının yaşanmasına neden olmaktadır.
Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı ile internet bağımlılığı bir arada ele alındığında, aralarında bazı benzerlikler bulunduğu dikkati çekmektedir. Her iki bozukluğun da duygusal değişkenlik ile ilişkili olduğu ifade edilmiştir. Çevrimiçi alışveriş bağımlılığının önemli bir farklılığı, kişinin alışveriş yaparken başkaları tarafından gözlenmiyor olmasıdır. Bu nedenle, kişi daha “özgürce” alışveriş yapabilmekte ve eleştirildiğini düşündürecek bakışlara maruz kalmamaktadır.
Kontrol edilemeyen ve mantıksız olarak kabul edilebilecek dürtüler, çevrimiçi alışveriş bağımlılığı bulunan bireylerde karşımıza sıklıkla çıkmaktadır. Riskli eylemler olarak değerlendirilebilecek davranışlar, hastalık seyrinde azımsanmayacak ölçüde yaşanmaktadır. Bu tür davranışların yol açabileceği olumsuz sonuçlar kişinin iyileşeceğine ilişkin cesaretinin kırılmasına neden olabilmektedir. Tıpkı diğer bağımlılıklarda olduğu gibi, alışveriş bağımlılığında da yinelemelerin olabileceği konusunda hasta aydınlatılmalı ve hastalık seyrindeki dalgalanmaların olağan kabul edilmesi gerektiği bilgisi paylaşılmalıdır. Sadece hasta ve yakınları değil, tedavi ekibi de yinelemelere karşı hazırlıklı olduğunda, süreç daha sağlıklı şekilde yürütülebilecektir.
Alışveriş bağımlılığı, genellikle yirmili yaşlarda başlamakta, kadın cinsiyette daha fazla görülmektedir. Bu bozukluğa gelişmiş ülkelerde daha fazla rastlanmakta olup, genel toplumdaki prevalansının %5 olduğu bilinmektedir.
Kaynaklar
Deveci A: Alışveriş bağımlılığında tanı ve tedavi. Psikiyatride Güncel 6(3): 199-207, 2016.
Langrehr FW Retail shopping mall semiotics and hedonic consumption. Adv Consum Res 18: 428-433, 1991.
La Rose R, Eastin MS: Is online buying out of control? Electronic commerce and consumer self-regulation. J Broadcast Electron Media 46(4): 549-564, 2002.
Maraz A, van den Brink W, Demetrovicz Z: Prevalence and construct validity of compulsive buying disorder in shopping mall visitors. Psychiatry Res 3: 918-924, 2015.
Rose S; Dahndayudham A: Towards an understanding of internet-based problem shopping behaviour: The concept of online shopping addiction and its proposed predictors. J Behav Addict 2:83-89, 2014.
Sun T; Wu G: Trait predictors of online impulsive buying tendency: A hierarchical approach. Journal of Marketing Theory and Practice 19(3): 337-346, 2011.
NOT: Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Güncellenme Tarihi: 4 Haziran 2021